Piet die gekke bijnamen krijgt van zijn collega’s. De tas van Piet die verstopt blijkt te zijn op het damestoilet. Piet die wordt vastgebonden op een pallet en met een heftruck omhoog wordt gehesen. Het is een waargebeurd geval van pesten op de werkvloer. Een vorm van pesten die allerlei vormen kan aannemen. “Maar het gebeurt altijd met de intentie iemand te kwetsen en is nóóit incidenteel”, verklaart Laura Willemse stellig. Zij is als voorzitter verbonden aan Stichting Pesten op de Werkvloer. “Pesten is structureel en altijd gericht op één persoon.”
Een schokkende 250 zelfmoorden per jaar zijn te relateren aan pesten op de werkvloer. Het ziekteverzuim talloze malen hoger. Jaarlijks zijn maar liefst 80.000 mensen slachtoffer van pesten op de werkvloer. En 1 op de 4 mensen heeft gedurende het werkende leven te maken met pesten op de werkvloer.
Laura Willemse – Stichting Pesten op de Werkvloer
Grote gevolgen
“Dat gaat om veel mensen, vergis je niet”, zegt Willemse. “Ook als je zelf niet het directe slachtoffer bent, kun je er flink last van hebben.” Ze wijst op de onveilige sfeer op de werkvloer, de constante stress die dat met zich meebrengt en de bijbehorende klachten. “Collega’s gaan óók met buikpijn naar het werk.” Teamleden zijn vaker ziek, hebben een hogere bloeddruk en belanden sneller in een burn-out.
Pesten is geen probleem dat op een dag in volle hevigheid losbarst. Het groeit er langzaam in, wordt steeds een stapje erger. Het blijkt een glijdende schaal van normen en waarden te zijn. Er komt een fout grapje, maar niemand zegt iets. Later volgt een kleinerende opmerking waar iedereen van schrikt. Dan is er opeens een belangrijke memo niet bij het slachtoffer terecht gekomen. Is diegene spullen kwijt. En zo gaat het verder.
Voor werkgevers is het belangrijk signalen van pesten op de werkvloer snel op te pikken en vervolgens adequaat op te pakken. “Doe je dat niet, dan zie je eerst dat de sfeer verslechtert. Vervolgens daalt de productiviteit binnen een team. Uiteindelijk nemen ziekteverzuim en personeelsverloop toe. Dat tezamen kost een bedrijf heel veel geld.”
Leidinggevende heeft sleutelrol
Maar hoe kom je er als werkgever dan achter dat pesten op de werkvloer een issue is? Willemse: “Exitgesprekken zouden het kunnen verhelderen, maar in de praktijk blijkt dat mensen dan nog steeds niets durven zeggen. Het belangrijkste is dat leidinggevenden en managers goed getraind zijn. Zij hebben zicht op de werkvloer en zijn een sleutelfiguur wanneer een oplossing nodig is. Met hun voorbeeldfunctie kunnen leidinggevenden het verschil maken.”
Helaas blijkt maar al te vaak dat leidinggevenden ook in negatieve zin het verschil maken. Van de daders heeft ongeveer een derde een leidinggevende functie. “Dan kun je nog zo’n mooie gedragscode hebben als bedrijf, met vertrouwenspersoon en al, als het slachtoffer geen kant op kan, is dat allemaal zinloos. Degene die jou pest, is ook degene die jou beoordeelt.” Daarnaast wijst Willemse op de effecten op de rest van het team.
De pester
Willemse hekelt het systeem waarbij slachtoffers in actie moeten komen. “In Nederland is de tendens te kijken naar het slachtoffer. Die zal wel niet assertief genoeg zijn, zichzelf niet verdedigen of er zelfs misschien wel om vragen”, vervolgt Willemse. “Maar hoe productief en oplossingsgericht zou jij nog zijn als je elke seconde bang bent een rotopmerking te krijgen, buitengesloten wordt of zelfs geïntimideerd?”
“Meldt het slachtoffer zich ziek, vindt die een andere baan of krijgt die een plek elders in het bedrijf, dan zul je binnen een maand of twee een nieuw slachtoffer in hetzelfde team zien”, zegt Willemse. “Het probleem zit bij de dader, de pester. Die moet aangesproken worden op het pestgedrag en de consequenties ervan dragen. En daarna geholpen worden. Want de pester vertoont pestgedrag vaak uit onzekerheid. Uit angst zelf de pineut te zijn, als zwak gezien te worden.”
Online pesten
Helpt het dat veel mensen nu vaker thuis kunnen werken? “Dat maakt weinig uit”, zegt Willemse. “De gereedschapskist van pesters is hooguit uitgebreid. Je kunt iemand ook buitensluiten door diegene niet aan een WhatsApp-groep toe te voegen, iemand niet te cc’en in mails of bestanden op andere plekken op te slaan.” Voor slachtoffers wordt de stress alleen maar groter als het pesten ook online doorgaat. Er is dan geen moment meer waarop je veilig bent en even tot rust kunt komen.
Preventie
Willemse: “Pesten heeft te maken met normen en waarden binnen een team. De vraag na afloop is vaak: Hoe hebben we dit met zijn allen kunnen laten gebeuren?” Een manier om pesten te voorkomen is daarom het inzetten op diversiteit en inclusie. Hoe diverser een team, hoe diverser de normen en waarden. Die brede kaders maken dat er veel meer ruimte is voor ieder individu. Dan blijft er weinig over om iemand mee te pesten. “Heb je een homogene groep, dan is iemand al snel ‘anders’ en dus een makkelijk slachtoffer.”
Voor werkgevers heeft Willemse drie belangrijke tips:
- Kijk naar de bedrijfscultuur en het voorbeeld dat je zelf geeft.
- Zet diversiteit en inclusie hoog op de agenda.
- Leid je mensen op over pestgedrag.
Effecten van vroege signalering
Weet je als werkgever het pestgedrag vroeg te signaleren en aan te pakken, dan levert dat een betere bedrijfscultuur op. Mensen gaan met meer plezier naar het werk, zijn productiever en melden zich minder vaak ziek. Het personeelsverloop verkleint en het imago als fijne werkgever wordt versterkt. “Ja, investeren in training van je leidinggevenden kost geld”, zegt Willemse. “Maar dat verdient zich dubbel en dwars terug. In financieel opzicht, maar ook in de medewerkerstevredenheid. Het is een teken van goed werkgeverschap als je als werkgever goed omgaat met pesten op de werkvloer.”
Stichting Pesten op de Werkvloer
Stichting Pesten op de Werkvloer zet zich in voor preventie en probeert daarnaast het taboe op pesten op de werkvloer te doorbreken. Het doel is het aantal slachtoffers, ziekmeldingen en zelfmoorden omlaag te brengen. Dit doet de stichting in samenwerking met werkgevers én werknemers.
Hulp nodig bij pesten in jouw bedrijf?
Helaas komt pesten in veel bedrijven voor. Vermoed je dat in jouw organisatie sprake is van pesten op de werkvloer of wil je juist inzetten op preventie? De regisseurs van NLwerktaanwerk verbinden je aan de juiste partijen.
