Thema's
- Instroom
Het domein architectuur in de cultuurmonitor omvat vier disciplines: architectuur, stedenbouw, interieurarchitectuur en tuin- en landschapsarchitectuur. Tegelijkertijd maakt architectuur beleidsmatig deel uit van de bredere ontwerpbranche, waar ook design en digitale cultuur onder vallen, en van de culturele en creatieve industrie. De branche architectuur en design omhelst beroepen die zich bezighouden met het ontwerpen van gebouwen. Dit kunnen zowel gebouwen, steden als objecten zijn. Het gaat dan om het ontwerpen van binnen- én buitenkanten.
Alleen bij inschrijving in het register voor architecten kan men zich wettelijk architect noemen. Van de 11350 totaal ingeschrevenen (waarvan de persoonsgegevens bij ons bekend zijn, het daadwerkelijk aantal is groter) zijn relatief veel (bouwkundig) architecten ingeschreven in het register, namelijk 8775. Er staan 1430 interieurarchitecten ingeschreven, gevolgd door 625 tuin- en landschapsarchitecten en 520 stedenbouwkundigen.
De laatste twintig jaar is de wereld grof veranderd en is de architectuurwereld zich steeds meer binnen de digitale wereld gaan begeven. Denk hierbij aan e-design, webdesign, enzovoort. De nadruk ligt steeds meer op interactief en integraal designen. De bouwopgave verandert continu, net als de positie en rol van de architect in het bouwproces. Ook de techniek binnen de bouwwereld blijft zich ontwikkelen. Daarmee veranderen de taken, werkzaamheden en functies binnen architectenbureaus. Dit vraagt om nieuwe kennis, vaardigheden en competenties van de mensen die er werken. Architecten en ontwerpers van de ruimtelijke omgeving zijn ‘een belangrijk instrument’ om veranderingen zoals klimaatadaptatie te laten slagen en worden steeds vaker gepresenteerd als experts op het gebied van sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Maar met dit werken vanuit opgaven verandert logischerwijs ook de rol van de architect binnen het vakgebied.
Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) waren er in 2020 ongeveer 25.000 personen werkzaam in de branche "Architecten en ingenieurs; technische ontwerp- en adviesbureaus". Dit aantal omvat echter niet uitsluitend architecten, maar ook andere professionals binnen dit vakgebied. Volgens gegevens van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) waren er in 2020 ongeveer 3.500 architectenbureaus in Nederland. De omzet van de architectenbranche bedroeg in 2018 naar schatting 1 miljard euro. Dit is een lichte groei van 2% ten opzichte van 2017.
architectenbureaus in Nederland
geregistreerde architecten in Nederland
Het zelfstandig ondernemerschap is aan een duidelijke opmars bezig. Het aandeel zzp’ers is gestegen van 19,5 procent in 2010 naar 32,2 in 2018. Vooral de interieurarchitecten werken veelal als zelfstandige, gevolgd door de (bouwkundig) architecten en de tuin- en landschapsarchitecten. De versnippering van de ruimtelijke ontwerpbranche is hierdoor verder vergroot (ten opzichte van het verleden waarin veel meer ontwerpers bij bureaus actief waren). De kleine bedrijven zijn in de ruimtelijke ontwerpbranche veruit in de meerderheid. Bedrijven met meer dan 50 werkzame personen zijn zeldzaam. Ruimtelijk ontwerpers zijn overigens niet uitsluitend werkzaam als werknemers bij een bureau. Ook in andere branches treffen we architecten aan. Zo werken relatief veel stedenbouwers en landschapsarchitecten bij de overheid, zowel op nationaal, provinciaal als lokaal niveau.
Ondanks de coronacrisis verwacht ruim de helft van de architectenbureaus meer omzet en een stijging in het aantal opdrachten, zo blijkt uit de BNA Conjunctuurmeting van najaar 2021 (BNA 2021). Bureaus verwachten een relatief hoge gemiddelde werkvoorraad van bijna 6 maanden (ibid.). De architectenbranche is bovendien niet gebonden aan landsgrenzen. Niet alleen zijn Nederlandse architecten en bureaus werkzaam in het buitenland, ook Nederland zelf trekt veel internationale studenten aan.
Om architect te kunnen worden kan men ofwel een studie Bouwkunde volgen aan een technische universiteit en zich daarna middels een master specialiseren, ofwel op de kunstacademie een opleiding Architectuur gaan volgen. Met beide diploma's kan men uiteindelijk opgenomen worden in het register voor architecten. Alleen bij inschrijving in dit register kan men zich wettelijk architect noemen.