In het onderwijs is het lerarentekort een groot probleem. Daardoor stijgt de werkdruk en komt de onderwijskwaliteit in het geding. Een complex probleem. Bestuurder Albert Weishaupt van het Roelof van Echten College in Hoogeveen is er de man niet naar om over moeilijkheden te klagen. Hij kiest voor verandering. “Je moet in actie komen en dat doen wij met guiding coalitions.”
Albert Weishaupt, bestuurder Roelof van Echten College
Albert Weishaupt geeft medewerkers eigenaarschap om te zorgen dat de werkvloer meegaat in verandering. “Onderwijsverandering begint bij de docent. Als bestuur moet je een verandering niet aankondigen, je moet de werkvloer een rol geven in innovatie. Bijvoorbeeld door een groep medewerkers bij elkaar te zetten in een guiding coalition met een vraag: er ligt een uitdaging voor ons allemaal, hoe gaan we die te lijf?”
Donkere wolken
De eerste stappen van de guiding coalition op het Roelof van Echten College ontstonden toen Weishaupt bij de opening van het schooljaar in 2022 donkere wolken schetste. Er komt zwaar weer aan voor het onderwijs en dat betekent: tijd voor actie. “We moeten iets doen aan het lerarentekort, de werkdruk in het onderwijs en de afnemende kwaliteit van het onderwijs”, aldus Weishaupt. “Dat heeft allemaal met elkaar te maken, het is een soort veelkoppig monster. Complex, maar het biedt ook kansen. Als je het onderwijs anders organiseert, kun je deze 3 punten allemaal aanpakken.”
Lerarentekort
“Aan het lerarentekort proberen we in Nederland al jaren van alles te doen. Maar het probleem blijft. Misschien moeten we het oplossen door minder leraren nodig te hebben”, zegt Weishaupt. “De consequentie is dan dat je andere mensen in school binnen moet laten. Docenten doen nu álles, van kopietjes maken tot lesgeven en mentor zijn. Leg de kern van het docentschap bij de docent: onderwijs geven en ontwikkelen. De ‘bijzaken’ kun je bij andere professionals neerleggen. Zo maak je het vak van docent interessanter, verlaag je de werkdruk voor leraren en verbeter je de kwaliteit van het onderwijs.”
Werkdruk
“Docenten zijn hoog opgeleid”, vervolgt Weishaupt. “Maar het imago van docent spreekt maar weinig mensen aan. Dat komt onder meer door de hoge werkdruk. Terwijl je dat verandert door het werk anders te organiseren. Laat bijvoorbeeld een docent voor een grotere klas staan en een onderwijsassistent ondersteuning bieden aan die docent.”
Experiment
Op het Roelof van Echten College wordt geëxperimenteerd met wiskundelessen, waarbij twee klassen tegelijkertijd les van een docent en een onderwijsassistent krijgen. De vaste wand tussen twee lokalen is hiervoor vervangen door een vouwwand. Volgens Weishaupt heeft dit meerdere voordelen: “Wiskundedocenten zijn schaars en deze werkwijze geeft een onderwijsassistent een goed inkijkje in het onderwijs en lesgeven. Het vraagt van de docent wel een andere blik op zijn of haar les; een deel van de taken wordt namelijk uitgevoerd door een onderwijsassistent.”
Onderwijskwaliteit
Dan is er nog het punt van onderwijskwaliteit. Weishaupt: “De onderwijsinspectie roept al 20 jaar dat de kwaliteit beter moet.” Signaleren is de eerste stap. Het werkveld moet de stap naar verandering zetten. Weishaupt: “Als we zo doorgaan moeten we leerlingen naar huis sturen of kunnen we hen niet meer zoveel keuze bieden.” Op het Roelof van Echten College krijgen leerlingen met een specifiek keuzevak nu de mogelijkheid die les online te volgen via een docent elders in het land. Anders georganiseerd onderwijs dat zorgt voor een kwalitatief hoog lesaanbod.
Roelof van Echten College – Guiding Coalition
(c) Pjotr Wiese
Onderbouwen
De guiding coalition, een soort werkgroep, heeft een voortrekkersrol bij de innovatie en verandering. Zij kijken bij andere scholen en in literatuur voor inspiratie en werken daarna hun eigen ideeën uit. Dat is belangrijk om de innovatie en verandering te onderbouwen, vindt Weishaupt. “Het moet meer zijn dan alleen een gevoel of een mening. Als een verandering succesvol blijkt en je wilt opschalen, moet er een goed onderbouwd verhaal achter zitten.”
De leden van de guiding coalition krijgen daarom de ruimte om buiten de eigen muren te kijken. Weishaupt: “Laat ze leren! Dat gaat met vallen en opstaan en het kost tijd en geld. We betalen dat uit onze eigen reserves en spelen uren vrij om ruimte te geven aan die ontwikkeling. Dat voelt tegenstrijdig als je al zo weinig personeel hebt, maar het is nodig om erger in de toekomst te voorkomen.”
Ondersteuning
Bij het initiëren van vernieuwing is het volgens Weishaupt belangrijk ondersteuning te geven vanuit het bestuur. “Mensen houden niet van verandering. Dat betekent dat de collega’s die voorop lopen in een verandertraject op weerstand stuiten.” Aan Weishaupt de taak om collega’s te ondersteunen en te zorgen dat het project niet strandt. “We hebben immers allemaal een rol in de verandering naar een toekomstbestendige school. Een verandering waarin de impact van het lerarentekort en de hoge werkdruk zo klein mogelijk is, waarin we goed omgaan met financiële middelen en waarin het onderwijsaanbod van hoge kwaliteit is.”
Wat Weishaupt betreft volgen er meer organisaties met hun eigen guiding coalitions. En niet alleen binnen het onderwijs. Hierbij zijn 3 tips om organisatieverandering vorm te geven, met of zonder guiding coalition.
