Thema's
- Instroom
- Uitstroom
Subbranches: Detailhandel food en detailhandel non-food.
Meer gespecialiseerde routekaarten:
De detailhandel levert consumentengoederen (zowel nieuw als tweedehands) direct aan consumenten. Deze goederen zijn niet in de eigen onderneming vervaardigd. Verkoop in de retail kan langs verschillende kanalen plaatsvinden: offline (fysieke winkels), online (webwinkels) en multichannel (fysieke winkels met ook online verkoop).
Nederland telde 82,1 duizend fysieke winkelvestigingen op 1 januari 2023. Dit zijn 1,6 duizend winkels minder dan een jaar eerder. Dit is de sterkste daling sinds het uitbreken van de coronapandemie. Het aantal winkels in schoenen en lederwaren daalde het sterkst, het aantal winkels in overige voedingsmiddelen steeg het meest. Dit blijkt uit voorlopige cijfers van het CBS. In 2021 nam het aantal winkels nog toe tot 83,8 duizend. Dit lijkt een incidentele toename van het aantal fysieke winkels te zijn geweest. De nieuwste cijfers passen in de dalende trend die in 2010 is ingezet. Er zijn nu voor het eerst meer webwinkels (84,1 duizend) dan fysieke winkels (82,1 duizend) in Nederland. Het totaal aantal webwinkels steeg, net als de afgelopen jaren. De toename was met 4,1 procent wel kleiner dan in de periode van sterke groei tijdens de pandemie. (Bron: CBS 2023)
De retailbranche is in transitie. Veel retailers richten zich op een omnichannel aanpak, waarbij ze zowel online als offlinekanalen combineren om een naadloze winkelervaring te bieden. Ook is er het besef dat een goede customer experience essentieel is om klanten aan te trekken en te behouden. Tevens hechten consumenten steeds meer waarde aan duurzaamheid en ethische consumptie. Tot slot zijn verschillende opkomende technologieën die de retailbranche beïnvloeden, zoals kunstmatige intelligentie, augmented reality, virtual reality en geavanceerde betalingssystemen. Deze veranderingen in de retailbranche dwingen traditionele retailers om zich aan te passen en innovatieve strategieën te omarmen om relevant te blijven in een steeds veranderend landschap.
Binnen deze transitie wordt de rol van werknemers nog belangrijker. Zij maken elke dag het verschil voor de consument. Maar hoe gaat het met de ontwikkelingen in de arbeidsmarkt? Het Retail Data dashboard van Retail Insiders geeft inzicht in de markt per branche en regio, inclusief prognoses tot 2025. De detailhandel totaal (food, non food en overig) biedt werk aan ruim 845 duizend personen. In fte gaat het om ruim 468 duizend banen. Naar verwachting stijgt dit aantal met 3% in de periode 2018-2025. Maar per branche zijn er grote verschillen.
fysieke winkels in Nederland in 2023
webwinkels in Nederland in 2023
In de non-food branche, waar het zwaartepunt op fysieke winkels ligt (incl. multichannel), neemt het aantal werkenden, na een daling van 8% tussen 2012 en 2018, naar verwachting in de periode 2018-2025 met nog eens 2% af. Dit is grotendeels het gevolg van een verschuiving naar de web-georiënteerde bedrijven. Indien de web-georiënteerde bedrijven actief in non-food meegeteld worden, blijft de daling tussen 2012 en 2018 beperkt tot 2% en blijft het aantal werkenden (fte) naar verwachting ongeveer gelijk tussen 2018 en 2025. Hoeveel werkenden (in fte) bij fysieke winkels met tevens ook een webshop (multichannel) zich bezig houden met online activiteiten is niet bekend. Maar gezien de sterke omzetgroei in internetverkopen van multichannel bedrijven (26% in 2018 t.o.v. 2017) kan verondersteld worden dat ook hier een sterke verschuiving plaatsvindt.
Binnen de specifieke non food branches (met zwaartepunt op fysiek) is de verwachting dat het aantal werkenden aankomende jaren sterk zal dalen bij de boek- en gemakszaken, speelgoedzaken en de cd- en muziekwinkels. Maar ook bij de schoen- en lederzaken en elektronicazaken zal naar verwachting de arbeidsmarkt krimpen met zo’n 10% tussen 2018 en 2025. Er zijn non food branches waar wel uitbreiding wordt verwacht, zij het beperkt, zoals bij de tuincentra en juwelier (4%).
De food branche laat een compleet ander beeld zien. Het aantal werkenden in de detailhandel food is tussen 2012 en 2018 met 16% toegenomen. En in de periode 2018-2025 neemt het aantal werkenden naar verwachting toe met 8%. Het aantal werkenden in web-georiënteerde bedrijven, actief in food is nog relatief beperkt (3.545 fte in 2018), waardoor de invloed op de groeicijfers hier nog klein is. Binnen de food branche is de prognose dat het aantal fte tussen 2018 en 2025 in de supermarktbranche met 10% zal toenemen. Bij de foodspeciaalzaken liggen de groeiverwachtingen lager, maar van krimp is geen sprake.
De webshops (van bedrijven waar het zwaartepunt ligt op online) voorzien in zo’n 33 duizend fulltime banen, waarvan de ruime meerderheid in non food (circa 29 duizend fte in 2018). Zowel bij de food als de non-food webshop-georiënteerde branches is de verwachting dat het aantal werkenden met ruim 10% zal toenemen richting 2025.
Duurzame inzetbaarheid, persoonlijke ontwikkeling en LLO
De branche zet in op duurzame inzetbaarheid en persoonlijke ontwikkeling, en LLO is een belangrijk thema. Het Retail Qualification Framework (RQF) is de gemeenschappelijke referentie van en voor de branche. Het RQF is een framework van duurzame beroepscompetentieprofielen en beroepskwalificaties als referentie voor het opleiden en scholen van professionals voor de branche. Het wordt door de branche zelf opgesteld.
In samenwerking met branches en bedrijven ontwikkelt KCH beroepscompetenties (bcp) voor de retail. Een beroepscompetentieprofiel is een overzicht van rollen en daarbij behorende competenties die bij het beroep horen. Het bcp geeft een beschrijving waar de meest ideale vakvolwassen beroepsbeoefenaar aan voldoet.
Binnen de branche wordt gewerkt met KCH-loopbaanpaden. In samenwerking met branches en bedrijven ontwikkelt en onderhoudt KCH beroepscompetenties voor de retail. Om de kennis en ervaring goed in beeld te brengen is er het persoonlijk skillspaspoort voor medewerkers in de branche. Het is een persoonlijk (digitaal) document waarin kennis en vaardigheden vastgelegd worden. Het skillspaspoort gaat een loopbaan lang mee en geeft een helder overzicht van wat een medewerker allemaal al in huis heeft om de loopbaan tot een succes te maken. (Bronnen: Retail Qualification Framework)
De grootste groep medewerkers in de detailhandel komt van een vmbo- of mbo-opleiding. Ook is er doorstroom naar het hbo om vervolgens een managementfunctie in de winkel te gaan vervullen.
Mbo-opleidingen zijn te volgen via BOL of BBL. BBL staat voor een Beroeps Begeleidende Leerweg en een BOL opleiding kent een Beroeps Opleidende Leerweg. Het belangrijkste verschil zit in het feit dat de student in een BBL-traject een arbeidsovereenkomst heeft met een werkgever en daarnaast vaak een dag in de week les volgt bij bijvoorbeeld een ROC of AOC. Een student in een BOL-traject heeft de juridische status van student/scholier en loopt tijdens zijn opleiding één of meer stages bij een bedrijf of organisatie.
Als medewerker in vaste dienst zijn er goede scholingsmogelijkheden. Om carrière te maken in de branche zijn er diverse beroepsopleidingen beschikbaar op MBO- en HBO-niveau. Voorbeelden van functies zijn verkoopmedewerker, afdelingsmanager of filiaalmanager.
Voor werkenden in de branche zijn gratis e-learnings over online ondernemen ter beschikking.
De e-learnings zijn kort (circa 20 minuten op mbo4-niveau) en praktisch. Daarnaast zijn ook enkele e-learnings op hbo-niveau beschikbaar. Deze duren 45 minuten. Na iedere les kan een eigen plan van aanpak worden gemaakt.
Ook voor medewerkers die niet in vaste dienst zijn, zijn er goede scholingsmogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan de opbouw van POB/Leerrekening in de cao en de mogelijkheid tot het volgen van diverse workshops, trainingen etc., via werkgever of brancheorganisatie.
Voorbeelden van opleidingen: